Alzheimer hastalığı, beyin hücrelerinin giderek ölmesiyle tanımlanan nörodejeneratif bir rahatsızlıktır. Hafıza kaybı, bilişsel düşüş, düşünme ve davranış sorunlarıyla kendini gösteriyor.
Genellikle 65 yaş üzerinde görülse de erken başlangıçlı vakalar da vardır. Dünya çapında milyonları etkileyen bu hastalık, demansın en sık nedenidir.
Alzheimer, sinsi bir şekilde başlar. Erken evrelerde hafif unutkanlık görülürken, ilerledikçe günlük işleri yapma yeteneği kaybolur.
Hastalık, beyindeki sinir hücrelerinin kaybıyla ilerler ve şu evrelerden geçer:
• Erken Evre: Hafif hafıza kaybı, kelime bulma güçlüğü, planlama zorluğu.
• Orta Evre: Hafıza kaybı artar, kafa karışıklığı ve davranış değişiklikleri başlar.
• İleri Evre: İletişim kaybı, temel ihtiyaçları karşılayamama, tam bağımlılık.
Alzheimer, dünya genelinde milyonları etkileyen, hafıza kaybı ve bilişsel gerilemeyle karakterize nörodejeneratif bir hastalıktır. Son araştırmalar ve uzmanlar, hastalığın riskini artıran 8 temel nedeni ortaya koydu.
İşte bu faktörler ve uzman önerileri:
İLERİ YAŞ: EN BÜYÜK RİSK FAKTÖRÜ
Yaş, Alzheimer’ın en önemli risk faktörü olarak öne çıkıyor. Türkiye Alzheimer Derneği’ne göre, 65 yaş üstünde hastalığın görülme oranı yüzde 3-11 iken, 85 yaş üstünde bu oran yüzde 47’ye çıkıyor. Harvard Üniversitesi’nden nörolog Dr. Rudolph Tanzi, “Yaşlanma, beyin hücrelerinin yıpranmasını hızlandırır ve Alzheimer riskini artırır” açıklamasında bulundu.
GENETİK YATKINLIK: AİLE ÖYKÜSÜ KRİTİK
Genetik faktörler, Alzheimer’ın yüzde 5’inin nedenidir. Özellikle APOE ε4 geni, erken başlangıçlı Alzheimer riskini artırıyor. Japonya’daki RIKEN Beyin Bilimi Enstitüsü’nden Dr. Takeshi Tabira, “Genetik testler, risk altındaki bireylerin erken izlenmesini sağlayarak önleyici adımlar için fırsat sunuyor” dedi.
CİNSİYET: KADINLAR DAHA YÜKSEK RİSK ALTINDA
Kadınlarda Alzheimer, erkeklere göre daha sık görülüyor. Bunun nedeni, kadınların daha uzun yaşaması ve menopoz sonrası östrojen kaybı. Dr. Tanzi, “Östrojenin azalması, beyni dejeneratif hastalıklara karşı savunmasız bırakabilir” ifadelerini kullandı.
KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAR: KALP VE BEYİN BAĞLANTISI
Hipertansiyon, yüksek kolesterol ve diyabet, Alzheimer riskini artırıyor. Türkiye Alzheimer Derneği, bu faktörlerin beyin damarlarını tahrip ederek riski yükselttiğini belirtiyor. Dr. Dennis Selkoe, “Kalp sağlığını koruyan yaşam tarzı, Alzheimer riskini yüzde 30’a kadar azaltabilir” diye konuştu.
KAFA TRAVMALARI: BEYİN HASARI TETİKLEYİCİ
Kafa travmaları, Alzheimer riskini iki kat artırıyor. Anadolu Sağlık Merkezi uzmanları, “Orta düzey beyin travması geçirenlerde risk iki kat, ciddi travmalarda dört kat artıyor” dedi. Kask kullanımı ve düşme önlemleri riski azaltıyor.
DEPRESYON VE STRES: PSİKOLOJİK FAKTÖRLER
Kronik stres ve depresyon, beyinde iltihaplanmayı artırarak Alzheimer riskini yükseltiyor. Dr. Piers Dawes, “Stres yönetimi teknikleri, bu riski azaltmada etkili olabilir” dedi. Meditasyon ve yoga önerildi.
SAĞLIKSIZ YAŞAM TARZI: BESLENME VE HAREKETSİZLİK
Sigara, alkol, hareketsiz yaşam ve kötü beslenme Alzheimer riskini artırıyor. Dr. Tanzi, “Akdeniz diyeti, düzenli egzersiz ve kaliteli uyku, beyin sağlığını koruyarak riski düşürebilir” dedi. Sebze, meyve ve balık tüketimi vurgulandı.
İŞİTME KAYBI: YENİ KEŞFEDİLEN RİSK
İşitme kaybı, beyne ulaşan uyarıları azaltarak nöron kaybını hızlandırıyor. Dr. Dawes, “İşitme cihazı kullanımı, Alzheimer riskini yüzde 10 düşürebilir” diye konuştu. Bu, son yıllarda dikkat çeken bir bulgu oldu.
ÖNLEME MÜMKÜN MÜ?
Uzmanlar, erken teşhis ve sağlıklı yaşam tarzının Alzheimer riskini azalttığını vurguluyor. Düzenli sağlık kontrolleri, zihinsel egzersizler ve sosyal aktiviteler, hastalığın ilerlemesini yavaşlatıyor. Bilim dünyası, amiloid plaklarını hedefleyen yeni ilaçlar ve aşılarla umut vadediyor.
Haber: Taner Yener / Haber Merkezi
