Kalp krizi (miyokard enfarktüsü), kalbe kan akışının kesilmesiyle kalp kasının oksijensiz kalıp zarar görmesidir. Genellikle koroner arterlerde plak birikimi yırtılarak pıhtı oluşumu damarı tıkar. Bu, kalp kasının ölmesine neden olabilir ve acil müdahale gerektirir. Dünya Sağlık Örgütü, kalp krizinin kardiyovasküler hastalıklarda başlıca ölüm nedeni olduğunu belirtiyor.
KALP KRİZİ BELİRTİLERİ
Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir; kadınlarda, yaşlılarda veya diyabet hastalarında daha silik olabilir. Başlıca belirtiler:
Göğüs Ağrısı veya Rahatsızlığı: Göğsün ortasında veya solunda baskı, sıkışma, yanma ya da ağırlık hissi. Dakikalar sürebilir veya gelip gider. American Heart Association, ağrının kollara, boyna, çeneye, sırt veya mideye yayılabileceğini açıkladı.
Nefes Darlığı: Göğüs ağrısıyla ya da tek başına görülebilir. Efor veya istirahatte ani nefes alma zorluğu.
Soğuk Terleme: Aniden başlayan, özellikle göğüs ağrısıyla birlikte soğuk, yapışkan terleme.
Yorgunluk: Nedensiz aşırı yorgunluk, özellikle kadınlarda sık rastlanır.
Bulantı veya kusma: Kadınlarda ve yaşlılarda yaygın; bazen hazımsızlıkla karıştırılır.
Baş dönmesi veya bayılma hissi: Kan basıncının düşmesiyle sersemlik veya baş dönmesi.
Çarpıntı veya düzensiz nabız: Kalbin ritim bozukluğu (aritmi) nedeniyle hızlı veya düzensiz atması.
Kalp krizi, koroner arterlerin tıkanmasıyla kalp kasının oksijensiz kalmasıyla oluşur. Dünya genelinde ölüm nedenlerinde ilk sıradadır. Özellikle semptomların başlangıcındaki ilk 60 dakika (altın saat) ve gece erken sabah saatleri kritik dönemlerdir.
Bu zamanlarda hızlı müdahale, hayatta kalma şansını yüzde 90’a yükseltebilir; gecikme kalıcı kalp hasarına yol açar.
KALP KRİZİNDE EN RİSKLİ SAATLER HANGİLERİ?
Kalp krizinin en kritik anları, semptomların başlangıcından sonraki ilk 60 dakika ve gece 03:00-07:00 arasıdır. Uzmanlar, bu ‘altın saat’lerde hızlı
Yabancı uzmanlar, kalp krizinin en riskli zamanının sabah 06:00-10:00 arası olduğunu belirtiyor. Oxford Üniversitesi’nden Prof. Dr. Charalambos Antoniades’in Science Translational Medicine’da yayımlanan araştırması, sirkadiyen ritmin sabahları kan basıncını ve kalp atışını artırdığını gösterdi. Bu, koroner plakların yırtılma riskini yükseltiyor; araştırmaya göre, bu saatlerde kriz olasılığı diğer zamanlara göre yüzde 40 daha fazla.
Cleveland Clinic’ten Dr. Stanley Hazen, COVID-19 sonrası kalp krizi riskinin üç yıl boyunca iki katına çıktığını belirtti. Hazen, “Virus damar yapısını değiştirerek pıhtılaşmayı tetikliyor, özellikle sabah etkileri belirginleşiyor” dedi.
Yerel uzmanlar da benzer uyarılar yapıyor. Kardiyologlar 03:00-07:00 arasının en tehlikeli olduğunu belirtiyor. Bu saatlerde sirkadiyen ritim nedeniyle kortizol ve adrenalin gibi hormonlar salgılanır; bu, tansiyonu, nabzı ve pıhtılaşmayı artırarak damar tıkanıklığını hızlandırır. Uzmanlar, “Gece vardiyasında çalışanlar ve uyku apnesi olanlar en riskli grup” olduğunu ifade ediyorlar.
Amerikan Kardiyoloji Koleji (ACC), esrar kullanımının kalp krizi riskini yüzde 29 artırdığını, Stanford Üniversitesi’nden Dr. Ishan Paranjpe’ye göre dozla orantılı olduğunu belirtiyor.
Bilimsel çalışmalar, altın saatin önemini ortaya koydu. Get With The Guidelines-Stroke veritabanı analizi (30.000’den fazla hasta), semptom başlangıcından 60 dakika içinde tedavi alanlarda mortalitenin yüzde 50 azaldığını gösterdi.
Kalp kasları 80-90 dakikada ölmeye başlar; 6 saatte hasar kalıcılaşır. Erken anjiyoplasti veya trombolitik ilaçlar, damarı açarak kas kaybını azaltır. CDC’ye göre, hastaneye ulaşmadan yüzde 47 ölüm ritim bozukluklarından kaynaklanıyor.
Önleme için uzmanlar Akdeniz diyeti, düzenli egzersiz ve stres yönetimi öneriyor. Doymuş yağlardan uzak durmak riski azaltır. Gece kalp sağlığı için: Düzenli uyku, ağır yemeklerden kaçınma ve uyku testi. Belirtiler (göğüs ağrısı, nefes darlığı, terleme) fark edilirse 112’yi arayın; aspirin verin. Erken müdahale, kalp yetmezliğini önler.
Haber: Taner Yener / Haber Merkezi
