Kurban Bayramı tatilinin ardından milyonlarca sürücü, dönüş yolunda direksiyon başına geçmeye hazırlanıyor. Ancak, uyku apnesi gibi sinsi bir sağlık sorunu, trafik güvenliğini ciddi şekilde riske atıyor.
Gece boyunca dinlendirici uyku sağlayamayan bu rahatsızlık, gündüz aşırı yorgunluk ve uykuya dalma eğilimiyle sürücüleri tehlikeye soktu.
Türkiye’nin önde gelen uzmanları, bilimsel araştırmalar ve uluslararası görüşler, uyku apnesinin trafik kazalarındaki rolüne dikkat çekerek, bayram dönüşü için hayati uyarılarda bulundu.
BİLİMSEL GERÇEKLER: UYKU APNESİ VE TRAFİK KAZALARI
Uyku apnesi, uyku sırasında solunumun tekrar tekrar durması ve başlaması ile karakterize bir sağlık sorunu. Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre, dünya genelinde yaklaşık 1 milyar kişi uyku apnesinden etkileniyor, ancak %80’i teşhis edilmeden yaşıyor.
The Lancet Respiratory Medicine’de yayımlanan bir çalışma, uyku apnesi olan bireylerde gündüz yorgunluğu ve dikkat eksikliğinin %70 oranında arttığını, bu durumun trafik kazası riskini 2,5 kat yükselttiğini gösterdi. Sleep dergisindeki bir başka araştırma, uyku apnesi olan sürücülerin trafik kazası yapma olasılığının sağlıklı bireylere kıyasla 5 kat daha yüksek olduğunu ortaya koydu.
Uyku apnesinin en yaygın türü olan obstrüktif uyku apnesi (OSA), boğaz kaslarının gevşemesiyle hava yolunun tıkanması sonucu oluştu. Bu durum, kandaki oksijen seviyelerini düşürerek kalbi zorluyor ve hipertansiyon, kalp krizi ve felç riskini artırdı.
ABD Ulusal Karayolu Trafik Güvenliği İdaresi (NHTSA), uyku apnesinin tedavi edilmemesi durumunda yıllık 100.000’den fazla trafik kazasına katkıda bulunduğunu tahmin etti.
Türkiye’de ise Emniyet Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre, yorgunluk ve uykusuzluğa bağlı kazalar, toplam trafik kazalarının yaklaşık %17’sini oluşturdu.
UZMANLARDAN HAYAT KURTARAN UYARILAR
Uyku apnesi olanlar, gece boyunca dinlendirici bir uyku uyuyamıyor. Ne kadar uyusalar da kaliteli, derin uyku sağlanamıyor. Bu kişiler, araç kullanırken ani uykuya dalma riskiyle karşı karşıya. Bayram dönüşünde direksiyon başına geçmeden önce CPAP cihazlarını kullanmalı ve en az 4-6 saat dinlendirici uyku almalılar.
ABD’deki Johns Hopkins Üniversitesi’nden Uyku Bozuklukları Uzmanı Dr. Vsevolod Polotsky, uyku apnesinin sürücüler üzerindeki etkilerini şöyle açıkladı:
“Nefes durmaları, kan oksijen seviyelerini düşürerek beyni ve kalbi zorlar. Bu, gündüz uykululuk haline yol açar ve direksiyon başında hata yapma olasılığını artırır. Tedavi edilmeyen uyku apnesi, trafik kazalarının yanı sıra kalp krizi ve felç riskini de yükseltir.”
Avustralya’daki Melbourne Üniversitesi’nden Prof. Dr. Rosemary Horne ise, “Uyku apnesi, sadece bireyi değil, çevresini de tehlikeye atıyor. Örneğin, bir kamyon şoförünün uykuya dalması, toplu kazalara neden olabilir” dedi.
TÜRKİYE’DE UYKU APNESİ VE TRAFİK GÜVENLİĞİ
Türkiye’de uyku apnesi, özellikle obeziteyle bağlantılı olarak giderek yaygınlaştı. Göğüs Hastalıkları Uzmanları, pandemi sonrası hareketsiz yaşam ve kilo alımıyla uyku apnesi vakalarının arttığını belirtti:
“Obezite, uyku apnesinin en büyük tetikleyicisi. Boyun çevresi erkeklerde 43 cm, kadınlarda 38 cm üzerindeyse risk artıyor. Bayram dönüşü uzun yolculuklarda, bu kişilerde uykuya dalma riski ciddi bir tehdit.”
Uzmanlar, uykusuzluğun sürüş performansını alkol etkisiyle eşdeğer şekilde bozduğunu vurguladı:
“28 saat uykusuz kalan bir sürücünün koordinasyonu, 0.1 promil alkol almış bir sürücüyle aynı düzeyde bozuluyor. Uyku apnesi, bu etkiyi daha da artırıyor.”
UYKU APNESİNİN BELİRTİLERİ VE ÖNLEMLER
Uyku apnesinin belirtileri genellikle hasta tarafından fark edilmiyor, ancak eş veya yakınlar tarafından gözlemlenebiliyor. En yaygın belirtiler şunlar:
-Gürültülü horlama ve uykuda nefes durması
-Sabahları yorgun uyanma ve baş ağrısı
-Gündüz aşırı uykululuk ve konsantrasyon güçlüğü
-Gece terlemesi ve sık idrara çıkma
UZMANLAR, BAYRAM DÖNÜŞÜ YOLA ÇIKMADAN ÖNCE ŞU ÖNLEMLERİ ÖNERDİ:
Teşhis ve Tedavi: Horlama, nefes durması veya gündüz uykululuk gibi belirtiler varsa, bir uyku uzmanına başvurun. Polisomnografi testiyle teşhis konulabilir.
CPAP Kullanımı: Uyku apnesi teşhisi konanlar, CPAP cihazını düzenli kullanarak solunum yollarını açık tutmalı. Chest dergisine göre, CPAP tedavisi gündüz uykululuğunu %60 azaltıyor ve trafik kazası riskini %50 düşürüyor.
Kilo Kontrolü: Obezite, uyku apnesini tetikliyor. Kilo vermek, hava yolunu açarak belirtileri hafifletebilir.
Uyku Hijyeni: Bayram dönüşü öncesi en az 4-6 saat kaliteli uyku alın. Alkol ve uyku ilaçlarından kaçının, çünkü bunlar boğaz kaslarını gevşeterek apneyi kötüleştiriyor.
Mola Planlaması: Uzun yolculuklarda her 2 saatte bir mola verin. Monoton yollar ve gece sürüşü, uykuya dalma riskini artırıyor.
Yan Yatma: Sırtüstü uyumak, uyku apnesini kötüleştiriyor. Yan yatmak, solunum yollarını açık tutarak riski azaltıyor.
BAYRAM DÖNÜŞÜ GÜVENLİ YOLCULUK İÇİN ÇAĞRI
Kurban Bayramı dönüşü, yoğun trafik ve uzun yolculuklar nedeniyle riskli bir dönem. Uyku apnesi, bu riski katlayarak hem sürücülerin hem de diğer yol kullanıcılarının hayatını tehlikeye atıyor.
Sağlık Bakanlığı, bayram öncesi sürücülere uyku apnesi taraması yaptırmalarını ve belirtileri ciddiye almalarını önerdi.
Uzmanlar, erken teşhis ve tedavinin sadece bireysel sağlığı değil, toplumsal güvenliği de koruduğunu vurguladı.
Haber: Hava Arabacılar / Haber Merkezi
