Putin’in eskimeyen senaryosu
Moskova'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaşta askeri işbirliğinin bir sonucu olarak güçlenen Rusya ve İran arasındaki ortaklık dünyanın çeşitli yerlerinde yankı buluyor. Savaşın parçaladığı Yemen'de Moskova'nın İran yanlısı Husi isyancılarla yakınlaşmasına neden oluyor.
Rusya uzun süre Yemen'deki çatışmanın tüm taraflarına eşit mesafede durmaya çalıştı. Ancak şimdi Rus askeri danışmanlar Husilerin kontrolündeki başkent Sana'da görev yapıyor ve Moskova isyancılara silah sağlamayı da göz ardı etmiyor. Sonuç olarak, Yemen'de yeni bir tırmanma olursa ki Husilerin Kızıldeniz'deki gemilere saldırıları göz önüne alındığında bu çok olası, Moskova kendisini çatışmanın taraflarından biri olarak bulabilir.
1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasından ve bir önceki yıl Yemen'in birleşmesinden bu yana Rusya'nın Yemen'e ciddi bir ilgisi olmadı ve ticaret hacmi en iyi ihtimalle 250 milyon dolara ulaştı. Dolayısıyla 2011'de Yemen'de iç savaş başladıktan sonra Kremlin, Libya ve Suriye krizlerinde olduğu gibi eşit mesafede durdu ve aktif bir müdahalede bulunmadı.
Suudi Arabistan ve müttefiklerinin Mart 2015'te Husilere karşı askeri operasyon başlatmasının ardından da Rus politikası değişmedi. Moskova tüm taraflara “her türlü savaşa derhal son vermeleri” çağrısında bulunmakla yetindi. Aynı zamanda, çatışmalar boyunca Rusya Yemen'deki çatışmanın tüm ana katılımcılarıyla diyaloğunu sürdürdü ve sürdürmeye de devam ediyor. Rus diplomatlar uluslararası alanda tanınan Başkanlık Liderlik Konseyi (PLC), ayrılıkçı Güney Geçiş Konseyi (STC) ve şu anda Husilerle koalisyona giren eski iktidar partisi Genel Halk Kongresi (GPC) temsilcileriyle düzenli olarak bir araya geliyor. Ancak son zamanlarda ikincisi lehine açık bir önyargı ortaya çıktı.
Elbette Yemen'de olup bitenlerle ilgilenen tek dış güç Rusya değil. Komşu Suudi Arabistan her zaman PLC'yi desteklemiştir. Birleşik Arap Emirlikleri, Abu Dabi'nin Yemen'in güneyindeki petrol sahalarını keşfetmesini sağlayan STC'ye yardım ediyor. Husiler ise uzun yıllar boyunca İran'dan silah, para ve bilgi desteği aldı.
Geçtiğimiz iki buçuk yıl içinde Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mikhail Bogdanov Husi temsilcileriyle en az dört kez bir araya geldi: Yemen'deki çatışmanın diğer tüm katılımcılarından daha fazla. Artık nicelik yavaş yavaş niteliğe dönüşüyor.
Rusya'nın dış askeri istihbarat teşkilatı GRU'dan danışmanlar artık Sana'da insani yardım görevlisi kisvesi altında çalışıyor. Bu durum hem ABD istihbaratına atıfta bulunan medya tarafından hem de Husilere yakın kendi kaynaklarım tarafından rapor edildi. Onlara göre İranlı askeri eğitmenler ve diğer uzmanlar uzun yıllardır benzer bir plan çerçevesinde Yemen'de faaliyet gösteriyor.
Buna ek olarak, 2024 yazında bazı ABD medya kuruluşları Kremlin'in Husilere silah sağlamaya hazırlandığını ancak ABD ve Suudi Arabistan'ın baskısıyla bu fikirden vazgeçmek zorunda kaldığını bildirdi. Ancak BM uzmanları defalarca 9M133 Kornet güdümlü tanksavar füzeleri, AKS-20U saldırı tüfekleri ve diğer silahların, yani Rusya'da üretilenlerle aynı teknik özelliklere ve işaretlere sahip silahların Yemen'e kaçırılmaya çalışıldığını bildirmiştir. İran'ın da bu plana dahil olduğu görülüyor.
Gerçekten de Kremlin'i Yemen'deki çatışmalara Husilerin yanında daha aktif bir şekilde dahil olmaya iten şey İran'la işbirliğidir. Ukrayna'ya karşı savaşında İran'ın silah tedarikine bağımlı hale gelen Moskova, Orta Doğu'da giderek Tahran'ın yörüngesine çekiliyor ve bu doğrultuda İran'ın bölgedeki uydularını aktif olarak desteklemeye başlıyor.
Moskova'nın İsrail-Filistin çatışması konusundaki tutumu bunun bir göstergesidir. Rus yetkililer, Hamas militanlarının geçen yıl 7 Ekim'de İsrail'e yönelik saldırısını, Hamas tarafından kaçırılan rehineler arasında Rus vatandaşlarının da bulunmasına rağmen, hiçbir zaman açıkça kınamadı. Etkin bir şekilde İsrail karşıtı bir tutum benimseyen Kremlin, aynı zamanda kendisini Küresel Güney'in, yani İsrail'e destek veren Batı'nın tutumundan memnun olmayan herkesin lideri olarak sunmaya çalışıyor.
Moskova bunun karşılığında Ortadoğu'daki İran yanlısı güçlerden politikaları için onay alıyor. 21 Şubat 2022'de -Rusya'nın Ukrayna'yı geniş çaplı işgalinden üç gün önce- Husiler, uluslararası alanda Ukrayna toprağı olarak tanınan Donetsk ve Luhansk'ın bağımsız cumhuriyetler olarak tanınmasını desteklediklerini ifade ettiler.
Hamas liderleri Rusya'nın “özel askeri operasyonunun çok kutuplu bir dünyanın oluşmasına yol açacağı” umudunu dile getirdiler. Lübnan Hizbullah'ı da Rus silahları karşılığında Ukrayna'da savaşmak üzere Rusya'ya adam tedarik ediyor. İsrail-Filistin çatışmasına gelince, Kremlin İsrail ile bağlarını tamamen koparma konusunda isteksiz.
İran'ın Nisan ayında İsrail topraklarına düzenlediği saldırılara Rusya'nın verdiği tepki şu açıdan anlamlıydı: Moskova, bölgedeki tesislerine yapılan saldırıların intikamını alan Tahran'ın yanında yer almadı, ancak “bir başka tehlikeli tırmanıştan duyduğu aşırı endişeyi” dile getirmekle yetindi. Ancak Yemen'deki çatışmada Kremlin'in eşit mesafeyi koruması giderek zorlaşacak. Husilerle özellikle askeri düzeyde artan etkileşimi kendisini hissettirecektir. Bunu daha önce de gördük: Moskova'nın Beşar Esad rejimini kurtarmak için askeri operasyon başlattığı 2015 Suriye'sinde; Rusya'nın ülkenin doğusunu kontrol eden Mareşal Halife Hafter'i desteklediği Libya'da; Wagner paralı askerlerinin hem Geçici Egemenlik Konseyi'ni hem de isyancı Hızlı Destek Güçleri'ni destekleyerek aynı anda iki cephede birden aktif olduğu Sudan'da...
Şimdilik Yemen'de Husiler ile Suudi Arabistan'ın oluşturduğu koalisyon arasında ateşkes sürüyor. Ancak özellikle Husilerin Kızıldeniz'deki faaliyetleri göz önüne alındığında çatışmaların yeniden başlama riski yüksek. Kasım 2023'ten bu yana, bir şekilde İsrail ve müttefikleriyle bağlantılı olduğunu söyledikleri yetmişten fazla ticaret gemisine saldırdılar. Saldırılar, tüm uluslararası ticaretin yaklaşık yüzde 12'sini taşıyan bir rotayı kesintiye uğrattı ve Asya'dan Avrupa'ya mal taşıma maliyetinin neredeyse dört katına çıkmasına neden oldu. Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere (ve son zamanlarda İsrail) periyodik olarak Husi mevzilerini vuruyor. Bu da kaçınılmaz olarak sivil kayıplara yol açıyor ve yeni bir tırmanma riskini arttırıyor. Daha fazla gelişme için en olası senaryolardan biri, ülkenin geri kalan topraklarını ele geçirmek için güneyde yeni bir Husi kampanyasıdır. Bunu yapmak için Rusya da dahil olmak üzere az sayıdaki yabancı ortaklarının desteğine ihtiyaç duyacaklardır.
Haber: Sinan Başhan / Haber Merkezi
