Soğuk su terapisi olarak da bilinen bu yöntem, kas iyileşmesinden zihinsel dayanıklılığa kadar birçok fayda vaat etti. Bilim insanları ve uzmanlar, bu popüler uygulamanın gerçekten işe yarayıp yaramadığını ve olası risklerini mercek altına aldı.
Peki, buz banyosu mucizevi bir terapi mi, yoksa abartılmış bir moda mı? İşte antik çağlardan günümüze soğuk su terapisi...
Soğuk su terapisi, aslında yeni bir keşif değil. MÖ 3500’lerde Edwin Smith Cerrahi Papirüsü’nde bahsedilen bu yöntem, Antik Yunan düşünürleri Hipokrat ve Platon tarafından da övüldü.
19. yüzyılda Avustralyalı çiftçi Vincenz Priessnitz, kırık kaburgalarını iyileştirmek için soğuk suya batırılmış bandajlar kullanarak bu yöntemi yeniden popüler hale getirdi.
Günümüzde ise sosyal medya fenomenleri ve profesyonel sporcular, buz banyosunu bir sağlık ritüeli olarak kucakladı.
BİLİM NE SÖYLÜYOR?
2025 yılında yapılan bir meta-analiz, 3 bin 177 kişiyi kapsayan 11 çalışmayı inceleyerek soğuk su terapisi üzerine önemli bulgular sundu.
Araştırma, soğuk suya maruz kalmanın hemen ardından stresi azaltmadığını, ancak 12 saat sonra rahatlama sağladığını ortaya koydu. Ayrıca uyku kalitesi ve genel yaşam memnuniyetinde artış gözlemlendi, fakat ruh hali üzerinde anlamlı bir değişiklik tespit edilmedi.
Sporcular arasında popüler olan buz banyosunun kas ağrısını ve yorgunluğu azalttığına dair tarihli bir analiz, özellikle dayanıklılık sporlarında olumlu etkiler gösterdi.
Soğuk su, kas liflerindeki mikro hasarların onarılmasını hızlandırarak laktik asit gibi metabolik atıkların vücuttan uzaklaştır ılmasına yardımcı oldu. Ancak dikkat çeken bir bulgu, bir incelemede ortaya çıktı. Direnç antrenmanından hemen sonra yapılan buz banyoları, kas gelişimini engelleyebildi.
Uzmanlar, ağırlık çalışanlarının buz banyosunu en az 4-6 saat sonrasına ertelemesini veya yalnızca dinlenme günlerinde uygulamalarını önerdi.
Coventry Üniversitesi’nden Prof. Dr. David Broom, “Buz banyoları metabolizmayı harekete geçiriyor, ancak bu süreç iştahı artırabilir ve kilo verme hedeflerini baltalayabilir” dedi.
Bir çalışma, 30 dakikalık bir buz banyosu seansının 250-500 kalori harcatabileceğini, ancak sonrasında artan iştahın bu kalori kaybını etkisiz hale getirebileceğini gösterdi.
UZMAN GÖRÜŞLERİ: FAYDA MI, RİSK Mİ?
Aile hekimi Dr. Georgine Nanos, buz banyosuna yeni başlayanlar için su sıcaklığının 13-16°C arasında olması gerektiğini ve ilk denemelerde 30 saniyeyle başlanıp zamanla 1-2 dakikaya çıkılabileceğini belirtti. Ancak Nanos, kalp hastaları, yüksek tansiyonu olanlar veya ritim bozukluğu geçmişi bulunanlar için bu uygulamanın riskli olabileceği konusunda uyardı.
Kardiyoloji uzmanları, soğuk suyun kalp üzerindeki etkilerine dikkat çekti:
“Soğuk suya ani dalış, memelilerin dalış refleksini tetikleyerek kalp atış hızını düşürebilir. Ancak bu, düzensiz kalp atışlarına veya kalp krizi riskine yol açabilir.”
İngiltere’de yaşanan trajik bir olay, bu riskleri gözler önüne serdi. Kellie Jean Poole, soğuk su terapisi seansında kalp krizi geçirerek hayatını kaybetti.
Otopsi, obezite ve kalbin sol alt odacığında duvar kalınlaşmasının ani kalp durmasına neden olduğunu gösterdi.
Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Dr. Anna Lembke ise buz banyosunun farklı bir faydasını vurguladı.
“Dopamin Nation” adlı kitabında, soğuk suyun dopamin salgısını artırarak ruh halini yükselttiğini ve odaklanmayı güçlendirdiğini belirtti. Lembke, madde bağımlılığı tedavisinde buz terapisini kullanarak olumlu sonuçlar elde ettiğini aktardı.
NASIL UYGULANMALI?
Uzmanlar, buz banyosunun güvenli ve etkili olması için bazı kurallara uyulmasını öneriyor. Su sıcaklığı 10-15°C arasında olmalı ve seanslar 10-15 dakikayı geçmemeli. Daha uzun süre soğuk suda kalmak, cilt tahrişine veya hipotermiye yol açabilir. Ayrıca, kalp veya dolaşım sorunları olanların bu uygulamadan önce mutlaka bir doktora danışması gerekiyor.
DENGELİ BİR YAKLAŞIM ŞART
Buz banyosu, kas iyileşmesi, inflamasyonun azaltılması ve zihinsel dayanıklılığın artırılması gibi alanlarda potansiyel faydalar sundu. Ancak bilimsel kanıtlar henüz sınırlı ve riskler göz ardı edilmemesi önerildi.
Uzmanlar, bu yöntemin herkese uygun olmadığını ve özellikle kronik sağlık sorunları olanların dikkatli olması gerektiğini vurguladı.
Sosyal medyada popüler olan bu çılgınlık, kontrollü ve bilinçli bir şekilde uygulandığında faydalı olabilir, ancak mucizevi bir çözüm beklemek gerçekçi olmadığının altı çizildi.
Sağlık arayışında buz banyosuna dalmadan önce, bir uzmana danışmak en doğru adım gibi göründü.
Haber: Mehmet Kökrek / Haber Merkezi
