BAŞBAKAN MENDERES’İN YARDIMCISI AKSARAYLI BAKAN
AKSARAYLI PORTRELER 38
FENERBAHÇE KULÜBÜ BAŞKANI MEHMET MEDENİ BERK (1913-1994)
Mehmet Medeni Berk, Aksaray-Topakkaya (Çimeli) köyünden, Subay olan babası Hamza Bey, annesi Emine Safiye Hanım’ın 4 çocuğundan (Osman, Sami, Ekrem) biridir. 1913 (1329/ ya da 1334-1335) yılında Medine’de doğdu. İstanbul Eminönü nüfusuna kayıtlı Mehmet Medeni Berk, ilk-orta ve lise öğrenimini babasının mesleğinden dolayı bulundukları, İzmir’de tamamladı.
Ardından 1936 yılında İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu’ndan mezun oldu ve İnhisarlar (Tekel idaresi) merkez muhasebelerinde memur olarak göreve başladı. 1937’de Ziraat Bankası’nda Müfettiş Yardımcısı, 1942 yılında Müfettiş olarak görev aldı. Sonraki yıllarda Ziraat Bankası Mersin Şube Müdürü (1947) ve İzmir Şube Müdürü (1949) olarak görev yaptı.
1950’de İzmir Tanzim Satış Kooperatifleri Birliği Genel Müdür yardımcılığı (bugünkü adıyla TARİŞ müdür yard.) görevinde bulundu. 1951’de Türkiye Emlak Kredi Bankası Genel Müdürlüğü göreviyle bankacılığa döndü. Aynı yıllarda siyasete girse de 1957 yılına kadar bu görevde kaldı. Bu dönemlerde Kızılay Yönetim Kurulu Üyeliği, Ankara Tenis Kulübü Başkanlığı ve ardından Tenis Federasyonu Başkanlığı görevlerini de birlikte yürüttü. Onun zamanında Tenis Federasyon Başkanlığı kurumsal olarak İstanbul’dan Ankara’ya taşındı. 1957 yılında Masa Tenisi federasyonu Tenis’ten bölünerek, kendi başına bir yapı olarak görüldü ve federasyon başkanı yine Medeni Berk oldu.
1954 yılında Emlak Kredi Bankası müdürü iken MKE’den satın aldığı İstanbul Baruthane ve civarında, yeni konutlar yaptırarak, halkoylamasıyla adı verilen, günümüzdeki adıyla İstanbul ‘’Ataköy’’ semtine dönüşmesine, bakanlığı döneminde de imar yönünden önayak oldu. Bunun yanında İstanbul/Levend semti, İzmir/Bostanlı, Ankara, Diyarbakır, Erzurum ve Uşak’ta da aynı şekilde çalışmalarda bulundu. Aynı dönemlerde devlet bankası olarak Vakıfbank’ın kurulması çalışmalarında da yer aldı. 1957 yılında Milletvekili seçilmeden önce, bir süre Ankara Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu’nda öğretim görevlisi olarak ders verdi.
1957 seçimlerinde DP’den 11. Dönem Niğde milletvekili (Sicil No: 2429) seçildi. Aynı dönem Niğde Milletvekilleri listesinde CHP’den vekil seçilenler Aksaraylı Rifat Gürsoy, Aksaraylı Ali Gürün ile Niğdeliler İsmail Güven, Asım Eren, Vedat Mengi ve Şefik Refik Soyer’di. Bu isimlerden Ali Naci Gürün (Bayram Ali Gürün) seçimden sonra 1958 yılında DP saflarına katıldı. Yassıada’ya Medeni Berk’le birlikte giden Aksaraylı birkaç isim arasında yargılananlar ve Kayseri cezaevinde yatanlardan biri olarak, sonradan DP’li olan Niğde Vekili Ali Gürün ve Nevşehir Milletvekili Aksaraylı Zihni Üner de yer aldı.
23.Cumhuriyet Hükümeti 25 Kasım 1957 tarihinde Adnan Menderes Başbakanlığında kuruldu. Medeni Berk, 1957 yılında DP’den milletvekili seçilince Türkiye Emlak Kredi Bankası Müdürlüğü (TEKB) görevinden istifa etti. İzmir’de yaşamasından ve Emlak Kredi Bankası Genel Müdürü olmasından dolayı, Menderes’in en yakın olduğu isimler arasında bulundu. 23. Hükümet Dönemi içinde Bütçe Encümeni’nde görev aldı. Ardından Adnan Menderes’in, siyasete girmeden önce kendisine söz verdiği bakanlığı geldi. Ekim 1957 - Kasım 1959 tarihleri arasında İmar ve İskân Bakanı olarak atandı. Almanya ve İngiltere’de imar çalışmalarını incelemek üzere gezilerde bulundu. Onlara dayanarak şehirlerin imarları ve konut sıkıntıları için projeler hazırladı, yenilerini geliştirdi.
İmar ve İskan Bakanlığı ardından 11 Aralık 1959 – 27 Mayıs 1960 tarihleri arasında Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı olarak DP çatısı altında görev yaptı. 27 Mayıs Darbesi’ne kadar Başbakan Adnan Menderes’in yardımcılığı görevinde kaldı. Başbakan Menderes’in isteği üzerine, Fenerbahçe’ye stadyum yapılabilmesi amacıyla, 1959 -1960 yılları arasında Fenerbahçe Spor Kulübü Başkanlığı’nda bulundu.
1960 yılında TED, yani Tenis Eskrim ve Dağcılık federasyonunun fahri başkanı oldu. 7 Mart 1960 tarihinde başkan adayı olduğu Fenerbahçe Spor Kulübü başkanlığına, 388 üyenin 379’undan aldığı oyla seçildi. Fenerbahçe’ye yeni stadyum yapması için başkan seçilen Berk, kulübün sportif faaliyetlerine bir katkıda bulunmadan, 27 Mayıs darbesi ile başkanlıktan ayrılmak zorunda kaldı. 26 Haziran 1960 tarihinde yargılanmakta bulunan Medeni Berk yerine, Kamil Sporel Fenerbahçe’ye yeni başkan olarak seçildi.
27 Mayıs 1960 darbesiyle tutuklanan Medeni Berk, 1960-66 yılı Yassıada yargılamalarında, Görevi Kötüye Kullanma, İstimlak Yolsuzluğu, Gayri Meşru servet iktisabı, Anayasayı İhlal, İpar davası, Gemi davası, Vatan Cephesi, Parti’ye çıkar sağlama gibi suçlamalardan yargılandı. Medeni Berk’in İstimlak davasında avukatı Hüsamettin Cindoruk idi. Yassıada Adalet Divanınca 4 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 1962’de gayrı meşru servet iktisabı davasından, 1963 yılında görevi kötüye kullanma davasından beraat etti. Kayseri Cezaevinde yattığı sırada Kayseri Valisi, 1951-1952 yıllarında Aksaray Kaymakamlığı da yapmış bulunan Kazım Atakul idi.
27 Mart 1964 tarihine dek bulunduğu Kayseri cezaevinden, sağlık sorunları nedeniyle, faydalandığı Cemal Gürsel affıyla çıktı. Tahliye olduktan 1 yıl sonra Has ve Sabancı aileleri ile yaptığı ortaklıklarla, ticaret hayatına yeniden atıldı. Siyasete tekrar girmedi.
Serbest bırakıldıktan sonra 1966 yılına kadar davaları devam etti. 1964 - 1966 yılları arasında Nurmetal Şirketi Yetkili Müdürü, 6.10.1966 - 30.6.1980 yılları arasında Akbank Genel Müdürü olarak görev yaptı. 5 Ocak 1970 tarihinde Türkiye Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği Başkanlığı’na seçilerek, 30 Mayıs 1971 tarihine dek TOBB başkanlığı görevinde bulundu.
1974 yılında da TED yani Tenis Eskrim ve Dağcılık federasyonunun başkanı olarak seçildi. 1975 yılında, TED’in geleneksel olarak her yıl düzenlenen İstanbul Tenis Turnuvası, Uluslararası Puanlı hale, onun zamanında getirildi.
1980’lere gelindiğinde, 1 sene kadar Nursanlar Holding İdare Meclisi Üyeliği ile Nursanlar Holding İdare Meclisi Reis Vekilliği yaptı.1980 yılında Yaşar Holding’in satın aldığı Tütünbank İdare Meclisi Başkanlığına Medeni Berk getirildi.
Bu yıllar boyunca Ankara ve İstanbul’un çeşitli semtlerinde oturdu. 16 Mart 1994’te vefat etti. İstanbul Edirnekapı Şehitliğine defnedildi. Eşi Mukadder Hanım da, 2007 yılında kendisinin yanına defnedildi.
İlk eşinden hastalığı dolayısıyla 1957 yılı, Eylül ayında boşandı. 1957 yılında ikinci eşi Fatma Mukadder Zırçal Hanım’la (d.1336-1920/2007) evlendi. İlk eşinden bir kız çocuğu (Gülümhan Berk, d.1945, Ankara Maarif Koleji mezunu) babasıdır. Annesi Nusret Zırçal ve kız kardeşi Ayşe Gülten Zırçal Çolgar olan Berk’in eşi Fatma Mukadder Hanım’ın babası da, Dış İşleri Bakanlığında Konsolos idi.
*Not: (Medeni Berk’in Yassıada yargılanmalarında bir dava dosyasında, doğum tarihi 1913 yılı olarak geçer. Diğerlerinde 1334-1335,1329 tarihleri kayıtlıdır. Kimlik suretinde 1913 yılı yazmaktadır.)
Kaynakça:
DABCA, 10-9-0-0 / Yassıada M. Kararları, 9-28-7, 960/1, 00.00.1961 tarihli, Anayasayı ihlal davası, Yassıada’da tutuklu bulunanlara ait adli sicil özetleri.
DABCA, 10-9-0-0, Yassıada M. Kararları, 262-803-5, 962/11, 00.00. 1960-00.00.1961 tarihli, Gayri meşru servet iktisabı, Medeni Berk’e ait dava dosyası.
DABCA,30-1-0-0, Başbakanlık özel Kalem Müd.108-685-3, Ek:G5, 10.08.1955-00.00.0000. tarihli, TEKB Genel Müdürü Medeni Berk’in TEKB konusunda yaptığı konuşma.
DABCA, 10-9-0-0, 33-101-, 00,00.1960 tarihli, Anayasayı ihlal davası, Medeni Berk Savunması.
DABCA, Yassıada M. Kararları, Medeni Berk için açılmış diğer dava dosyaları…
Kenaroğlu, Barış: https://fenerbahcetarihi.org/2021/05/10/medeni-berk/
“Parlamento Tarihi TBMM –XI. Dönem (1957-1960)”, cilt 3, TBMM Yayınları. 2011.
“TBMM Albümü 1920-2010, cilt 2, 1950-1980”, TBMM Yayınları. 2010.
Berk Ailesi Mezarlık, Foto: https://tr.wikipedia.org/wiki/Medeni_Berk
